«Ουδετερότητα δεν υπάρχει, πάντα τοποθετείσαι»

Στη μνήμη της Ανζελίκ Κουρούνη

Η Ανζελίκ Κουρούνη (Angélique Kourounis) γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Γαλλία, ενώ από παιδί περνούσε διαστήματα της ζωής της στην Ελλάδα, στην Κάλυμνο -τον τόπο καταγωγής της γιαγιάς της- κι αργότερα στην Αθήνα, από όπου εργαζόταν ως ανταποκρίτρια για γαλλόφωνα μέσα ενημέρωσης. Ήταν μια «Ελληνίδα της διασποράς», όπως συνήθιζε να λέει. Δημοσιογράφος, σκηνοθέτιδα, συγγραφέας, παραγωγός. Δημιούργησε τέσσερα ντοκιμαντέρ για τη Χρυσή Αυγή με τον δημοσιογράφο Θωμά Ιακομπί (Thomas Iacobi) και την ομάδα συνεργατών τους, εκ των οποίων τα δύο πρώτα κινηματογραφήθηκαν για ξένα μέσα. Έγινε ευρύτερα γνωστή στο ελληνικό κοινό μέσα από τα δύο τελευταία, τα οποία αποτέλεσαν προσωπικές της παραγωγές και προβλήθηκαν σε εκδηλώσεις που έδωσαν χώρο για συζητήσεις γύρω από το αντιφασιστικό κίνημα στην «Ελλάδα της κρίσης». Μέσα από το ντοκιμαντέρ «Χρυσή Αυγή: Προσωπική Υπόθεση» (2016) προέβαλε αθέατες πλευρές της εγκληματικής δράσης της οργάνωσης με τρόπο καταγγελτικό αλλά και ριψοκίνδυνο για την ίδια, αψηφώντας πολλές φορές τις απειλές που δέχτηκε κατά τη διάρκεια της πολυετούς της έρευνας και των γυρισμάτων. Αντίστοιχα, στο δεύτερο μέρος με τίτλο «Χρυσή Αυγή: Υπόθεση Όλων Μας» (2021) επικεντρώθηκε στους αντιφασιστικούς αγώνες και τη ραχοκοκαλιά της δίκης, η οποία χαρακτηρίστηκε ως η σημαντικότερη δίκη μετά τη μεταπολίτευση και διήρκησε πεντέμιση χρόνια.

            Η Ανζελίκ άσκησε επιρροή σε συναδέλφους της από το εξωτερικό, οι οποίοι έγραφαν για την Ελλάδα, κατά την περίοδο της κρίσης –μιας κρίσης της δημοκρατίας και των αξιών κυρίως, σύμφωνα με εκείνη– σε μια συνθήκη εντός της οποίας η υποτίμηση και δυσφήμιση της χώρας αποτελούσε κυρίαρχη νόρμα ειδικά σε αγγλόφωνα και γερμανόφωνα μέσα. Η ιδεολογική της στάση της κόστισε σε ορισμένες περιπτώσεις, καθώς υπήρξαν στιγμές κατά τις οποίες βρέθηκε πολύ κοντά στο να απολυθεί. Όσες τη γνώριζαν μιλάνε για έναν άνθρωπο με πηγαία ζεστασιά και ασταμάτητη όρεξη να δίνει τις μάχες της, να υπερασπίζεται αυτό που θεωρεί δίκαιο και διαθέσιμη να στηρίζει τον κόσμο της αλληλεγγύης με τους δικούς της τρόπους. Σύμφωνα με τον Θωμά Ιακομπί: «Δεν ήθελε να λέει ψέματα, αλλά ούτε και να βαριέται ο ακροατής. Συνήθιζε να λέει: “Ουδετερότητα δεν υπάρχει, πάντα τοποθετείσαι, με τις λέξεις που διαλέγεις για να παρουσιάσεις το θέμα σου, τοποθετείσαι”. Ήθελε να είναι δίκαιη. Ακόμη κι αν είχε προβλήματα με αρχισυντάκτες, το γεγονός αυτό δεν την σταμάτησε ποτέ από το να γράψει την άποψή της».

Πέρα από τη συνεισφορά της στους αντιφασιστικούς αγώνες και την επιδραστικότητα των ντοκιμαντέρ της, εξαιτίας της διάχυσης της πληροφορίας και των ρωγμών που σχημάτισαν όλες οι συζητήσεις που προέκυψαν μέσα από αυτό το έργο, η Ανζελίκ ασχολήθηκε στενά μεταξύ άλλων με την κρίση της δημοκρατίας, την Κύπρο, το Καζακστάν, την Αλβανία, τις κοινότητες Ρομά, τις φεμινιστικές διεκδικήσεις. Είχε στα σκαριά ένα ντοκιμαντέρ για τη συνύπαρξη και τη σύγκρουση μεταξύ κοινοτήτων, εστιάζοντας σε τρία χωριά  στο Κόσσοβο, στην Κύπρο και στο Ισραήλ, το οποίο έμεινε ανολοκλήρωτο. Συνέγραψε το βιβλίο Πρόσωπα της κρίσης (Les visages de la crise, 2015) με τις Marie-Line Darcy, Mathilde Auvillain και Gaelle Lucas, το οποίο εστιάζει στην περίοδο της οικονομικής κρίσης και τους τρόπους με τους οποίους βίωσαν την ακραία λιτότητα οι κοινωνίες του ευρωπαϊκού νότου: Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα. Συμμετείχε με κείμενό της για τον «ακροδεξιό της διπλανής πόρτας» και το φαινόμενο της Χρυσής Αυγής στον συλλογικό τόμο των Maik Fielitz και Laura Lotte Laloire με τίτλο Πρόβλημα στην Ακροδεξιά (Trouble on the Far Right, 2016). Επίσης, κυκλοφόρησε το βιβλίο Κύπρος: Η οδύνη ενός νησιού (Chypre: Le chagrin d’une île, 2021), αφιερωμένο στο πολυπόθητο νησί της Αφροδίτης όπου μέσα από ετερόκλιτες συνομιλίες διαπραγματεύεται τη δυνατότητα ενός συμφιλιωμένου μέλλοντος μεταξύ των δύο πλευρών στις οποίες είναι χωρισμένο.

Η Ανζελίκ άφησε ένα πολύτιμο αποτύπωμα, καταφύγιο για όσες τη συνάντησαν, με ειλικρινή πρόθεση απεύθυνσης στην κοινωνία. Το πέρασμά της σηματοδοτεί την υπεράσπιση της στρατευμένης γραφής, μέσα από την προσπάθεια του οραματισμού κόσμων συνύπαρξης, αλληλοσεβασμού και δικαιοσύνης. Θα τη θυμόμαστε μέσα από τα κείμενα και τα ντοκιμαντέρ της ως μια καταφατική φωνή, η οποία μπόρεσε μέσα στον ατομικισμό και τη βιαιότητα αυτής της περιόδου να ονοματίσει την αδικία και να αρθρώσει απαντήσεις στη βάση της αλληλεγγύης και της πολιτικής ελπίδας.

Ευχαριστώ θερμά τον Θωμά Ιακόμπι για την επικοινωνία μας και όσα μοιράστηκε για την Ανζελίκ Κουρούνη.