Σέρκο Φατάχ «Μαύρος Σεπτέμβρης», μετάφραση: Ιωάννα Μεϊτάνη, εκδόσεις Νήσος, 2024
Μαύρος Σεπτέμβρης, όπως είναι γνωστό, ονομάστηκαν οι μέρες των συγκρούσεων μεταξύ Παλαιστινίων και ιορδανικού στρατού, τον Σεπτέμβριο του 1970, όταν ο βασιλιάς της Ιορδανίας Χουσεΐν αποφάσισε να διώξει από τα εδάφη της χώρας του τους Παλαιστίνιους αντάρτες και την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Λίγο μετά από τα γεγονότα της Ιορδανίας, άρχισαν να γίνονται ενέργειες και επιθέσεις από Παλαιστίνιους, οι οποίες έφεραν την υπογραφή της Οργάνωσης Μαύρος Σεπτέμβρης. Η πιο γνωστή ενέργεια του Μαύρου Σεπτέμβρη είναι ίσως η πολύνεκρη επίθεση στους Ισραηλινούς αθλητές στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου, το 1972.
Το βιβλίο του Σέρκο Φατάχ ανοίγει με ένα πραγματικό γεγονός: τη δολοφονία στο Κάιρο του πρωθυπουργού της Ιορδανίας, Ουάσφι Ταλ, στις 28 Νοεμβρίου 1971, από την Οργάνωση Μαύρος Σεπτέμβρης. Και κλείνει με ένα άλλο πραγματικό γεγονός; την ανατίναξη της πρεσβείας των ΗΠΑ στη Βηρυτό, τον Απρίλιο του 1983, όπου βρήκαν τον θάνατο 63 άτομα.
Στον Μαύρο Σεπτέμβρη, ο συγγραφέας στήνει έναν πολυπρόσωπο θίασο από πρωταγωνιστές, από ανθρώπους με διαφορετικές επιλογές, ρόλους, στάσεις, οπτικές, οι οποίοι κινούνται, πολεμούν, σκοτώνουν και σκοτώνονται μέσα στη δίνη ενός εξαιρετικά περίπλοκου πολιτικού σκηνικού. Παλαιστίνιοι πρόσφυγες και φενταγίν, Ευρωπαίοι αλληλέγγυοι, φτωχοί Λιβανέζοι από διάφορες κοινωνικές ή θρησκευτικές ομάδες, πολιτικές και θρησκευτικές οργανώσεις και πολιτικό Ισλάμ, πράκτορες από τις μυστικές υπηρεσίες και τις πρεσβείες των ΗΠΑ, στρατόπεδα παλαιστινίων προσφύγων στον Λίβανο και στρατόπεδα εκπαίδευσης ανταρτών, σε ένα φόντο που το διαμορφώνουν ο εμφύλιος σε έναν Λίβανο που φοβάται ότι επίκειται η διάσπασή του, η διάλυση της χώρας, το Ισραήλ και οι εισβολές του, ο αγώνας των Παλαιστινίων για έναν τόπο να ζήσουν, μέχρι να φτάσουμε, προς το τέλος του βιβλίου, στις «αποτρόπαιες σφαγές στη Σάμπρα και τη Σατίλα». Η ιστορία διαδραματίζεται σε πολλά μέρη του κόσμου (στο βάθος πάντα ο πόλεμος του Βιετνάμ), αν και στο μεγαλύτερο μέρος βρισκόμαστε στη Βηρυτό, πόλη που πολλές στιγμές νιώθει κανείς πως παύει να είναι το σκηνικό, πως γίνεται πρωταγωνίστρια.
Είναι προφανώς πολύ δύσκολο εγχείρημα να μιλήσει κανείς με μυθοπλαστικό τρόπο για εκείνα τα χρόνια σε εκείνη την περιοχή. Ο Φατάχ το διαχειρίζεται επιλέγοντας να κινηθεί στον αστερισμό των χαρακτήρων του, που καλύπτουν ένα μεγάλο εύρος απόψεων και πολιτικών στρατεύσεων. Αυτό το πανόραμα από διαφορετικές οπτικές για τα πράγματα, συμπληρωματικές έως αλληλοσυγκρουόμενες, δίνει στον συγγραφέα μια απόσταση, με όσα θετικά ή αρνητικά συνεπάγεται αυτό, καθώς δεν προσπαθεί να ερμηνεύσει ή να περιγράψει πολιτικά (πολύ δε περισσότερο να πάρει θέση για) τη ρευστή, χαοτική ενίοτε κατάσταση που υπήρχε εκείνη την εποχή στη (και σχετικά με τη) Μέση Ανατολή. Τον συγγραφέα τον ενδιαφέρουν οι προσωπικές πορείες των χαρακτήρων του (μεταξύ των οποίων και πραγματικά πρόσωπα), είτε είναι παλαιστίνιοι αντάρτες είτε πράκτορες της CIA, μέσα σε ένα οριακό κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο που βάζει σε δοκιμασία τους πάντες. Γράφει έτσι ένα βιβλίο με τους κανόνες του θρίλερ, που περιστρέφεται, όπως και άλλα βιβλία του συγγραφέα, γύρω από το θέμα της αδιέξοδης βίας, τη «γυμνή σύγκρουση», όπως λέει ένας πρωταγωνιστής του, επιλέγοντας, όπως έχει τονίσει η κριτική και για άλλα βιβλία του, να μην προσφέρει τη λύση στον αναγνώστη και την αναγνώστρια.
Ο Σέρκο Φατάχ είναι γεννημένος στο Ανατολικό Βερολίνο, το 1964, από πατέρα Κούρδο του Ιράκ και μητέρα Γερμανίδα. Το έργο του έχει αποσπάσει διάφορα βραβεία. Ο Μαύρος Σεπτέμβρης είναι το δεύτερο βιβλίο του συγγραφέα στα ελληνικά. Είχε προηγηθεί το 2007 «Ο λαθρέμπορος» (μτφ. Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Αλεξάνδρεια).
Apsny News
