MESUDE ERŞAN
@mesudersan
[email protected]
Mide botoksu yaptıranlarda görülen zehirlenme nedeniyle hastanelere başvuruların artması Sağlık Bakanlığını harekete geçirdi. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, mide botoksunun endikasyon dışı olduğunu söylese de kendi hastaneleri dahil çok sayıda özel, vakıf hastanesi, klinik ve muayenehanede yapılıyor.
Son zamanlarda yaklaşık 250 hastada, mide botoksu kaynaklı zehirlenme (botulizm) saptandığı bildiriliyor. Bakan Koca dün sosyal medya hesabı üzerinden obezite tedavisi için mide botoksu yaptırdıktan sonra ‘yan etki’ nedeniyle farklı hastanelere başvuran hastaların bildirildiğini, denetimlerde İstanbul (Özel GSM Gisbir Sağlık Merkezi Hastanesi) ile İzmir’de (Özel Batı Anadolu Tıp Merkezi) iki sağlık kurumunun ilgili birimlerinin faaliyetinin askıya alındığı ve soruşturma açıldığı açıklamıştı.
Koca söz konusu kurumlardaki botoksa el konarak incelemeye alındığını söyledi. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından yapılan değerlendirmede ilgili ürüne ait serinin ithalat onaylı olduğunu belirten Koca, “Ancak mide botoksu işleminde kullanılmasının endikasyon dışı olarak değerlendirildiği bildirildi” dedi.
Botoksun etken maddesi botulinum toksini. Bu clostridium botulinum bakterisinden üretilen bir nörotoksin. Sekiz ayrı tipi var. İnsanlarda tedavi amaçlı A, B, C tipleri kullanılıyor. En yaygın kullanılanı ise tip A. Mide botoksu da A tipiyle yapılıyor. Estetik, kas spazmları, serebral palsi, şaşılık, aşırı aktif mesane, aşırı terleme, migren gibi tanımlanmış endikasyonu (kullanım alanı) var.
İlacın prospektüsünde de bu organa yönelik kullanımı yer almıyor. Aynı şekilde, Sağlık Bakanlığının verdiği ruhsatta midede kullanım izni yok.
Mide botoksunun organın kasını felç ederek hareketlerini engellediği, böylece daha geç boşaldığı için açlık hissini azalttığını öne sürülüyor. Endoskopiyle mideye ulaşılarak enjekte ediliyor.
Bakanlığın kılavuzu, tartışmalı yöntemi önermiyor
Sağlık Bakanlığının Siirt’ten Muğla’ya kadar çok sayıda araştırma ve eğitim hastanesinde mide botoksu yapılıyor. Bazı tıp fakülteleri uyguluyor. Özel hastanelerde yapmayan neredeyse yok. Klinikler, muayenehaneleri de katınca, her gün yüzlerce yerli ve yabancı hastaya mide botoksu uygulanıyor.
Oysa bakanlık 2021’de yayınladığı Obetize ve Metabolik Cerrahi Klinik Protokolü’nde mide botoksunu önermiyor. Farklı, ilgili disiplinlerden alanın bilinen uzmanlarıyla birlikte hazırlanan protokolde, literatürdeki sonuçların tutarsız olduğu, obezite için birincil tedavi olarak mide botoksunun etkinliğinin bilinmediği belirtiliyor. Obezite tedavisinde kullanımının tartışmalı olduğu söyleniyor.
KLİMİK: Vaka sayısı çok, antioksin stokları artırılmalı
Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları (KLİMİK) Derneği de mide botoksundan sonra görülen botulizm olgularıyla ilgili bir açıklama yaptı: “Geçtiğimiz günlerde gerek vatandaşlarımızda, gerekse sağlık turizmiyle ülkemize Avrupa’dan gelen hastalarda olmak üzere, birden fazla ildeki bazı sağlık merkezlerinde yapılan ve mide botoksundan sonra çok sayıda botulizm olgusu tanımlandı.”
KLİMİK ön incelemesinde, bu vakalarda yoğun içerikli, ruhsatsız ürün veya ruhsatlı ürünün yüksek dozda kullanımının sorumlu olabileceği sonucuna vardı. Dernek ayrıca, olguların eksiksiz bir şekilde ve erkenden yakalanarak etkili tedavilerinin başlanabilmesi için risk gruplarının tanımlanması, duyurulması, hızla ulaşılması ve sürveyans (takip) çalışmalarının çok yakından ve büyük bir dikkatle yapılması gerektiği uyarısı yaptı.
Ayrıca vaka sayısının beklenenin üzerinde olması nedeniyle, botulinum antitoksini stoklarının hızla artırılmasının hayati önemini hatırlattı.
Dernek: Geçerliliği kanıtlanmamış
Obeziteyle uğraşanlar bazı dernek ve uzmanlar mide botoksuyla ilgili birkaç yıldır uyarıyor. Bariatrik ve Metabolik Cerrahi Derneği de 2019’da Obezite Tedavisinde Endoskopik İntragastrik Botulinum Toksini (Botoks) Uygulamasının Yeri Raporu yayınlamıştı: “Eldeki bilimsel sonuçlar, mide botoksu uygulamasının obezite tedavisinde etkili olmadığını gösteriyor. Bu uygulama eğer yapılacaksa sonuçlar hastayla paylaşılmalı ve uygulama etik kurul onayı alınarak bilimsel çalışma protokolü içerisinde yapılmalı.”
‘Amerika, Avrupa’da mideye botoks yapılmıyor’
Diken’in sorularını yanıtlayan Obezite ve Metabolik Cerrahi Uzmanı Prof. Dr. Halil Coşkun, “Obezite tedavisi ile uzun süredir uğraşan bir hekim olarak mide botoksu yapmıyor ve önermiyorum!” dedi. Coşkun botoksun obezite tedavisine etkili olduğunu gösteren kanıta dayalı veriler bulunmadığını vurguladı: “Botoks A bir ilaç ve uygulama dozları hastalıklara ve uygulanan organa göre farklı. Mide botoksunda dozla ilgili standart yok. Literatürde 20-500 ünite arasında doz farklılıkları var. Botoksun organa özel toksik doz düzeyleri mevcut ve bu oldukça önemli. FDA botoks zehirlenmesine karşı 2008 ve 2009’da uyarı yapmış, aritmi, kalp krizi, nöbet geçirilmesi, solunum durması ve ani ölüm riski bildirilmişti.”
Coşkun önemli bir konuya daha dikkat çekti: “Güncel verilerle kilo kaybettirici etkisi tespit edilemeyen bir ilacın istenmeyen sonuçlarının ortaya çıkması komplikasyona değil malpraktise (hekim hatası) yol açar. Kaldı ki etkisi kanıtlanmamış bir yöntemi hastaya uygulamak etik değil.”
‘Bakanlık şimdiye kadar sesini niye çıkarmadı?’
Sağlık Bakanlığının şimdiye kadar mide botoksu uygulamalarına ses çıkarmamasını anlamakta zorlandığını belirten Coşkun, “Endikasyon dışı kullanıldığını söyleyen bakanlık, bugüne kadar görevini yapıp, neden bunları tespit etmedi? Amerika’da, Avrupa’da böyle bir uygulama yok. Uluslararası kılavuzlarda bahsedilmiyor. Birkaç hekimin çıkıp, ‘ben yaptım sonuçları iyi’ dediği bilim dünyası da yok. Niye İngiltere, Almanya, Fransa, İsviçre’de yapılmazken, Türkiye’de yapılıyor? İngiltere’de sosyal medyada, ‘botoks’ sözcüğünü bile yasaklandı, yerine ‘toksin’ diyorlar. Toplantılarımızda ‘eşinize, çocuğunuza, kardeşinize yapar mısınız?’ diyorum, kimse parmak kaldırmıyor. Ben ve başka meslektaşlarım uyardık… ‘Bir gün patlayacağız bu olayda’ dedik ve patladı. Bir sürü yerde botoks zehirlenmesi sonucu, değişik nörolojik sorunları olan hastalardan bahsediyorlar. Bunların bir kısmı yoğun bakımda yatıyor deniyor. Kaç hasta var, kaçı yoğun bakımda, bakanlık açıklasın bunları. Sadece üzerini kapamakla olacak bir şey mi?”
Apsny News
