Birçok insan üzgün ya da her zamankinden farklı hissettikleri kısa dönemlerden geçer. Belki kendinizde, belki de çevrenizdekilerde böyle dönemler gözlemlemişsinizdir.
Bazen bu ruh hali değişiklikleri mevsimler değiştiğinde başlar ve biter.
Birçok insan sonbahar ve kış aylarında günler kısaldığında ‘keyifsiz’ hisseder veya ‘kış hüznü’ yaşar. İlkbaharda daha uzun gündüz saatleri döndüğünde daha iyi hissetmeye başlar. Bazen bu ruh hali değişiklikleri daha ciddidir ve kişinin hislerini, düşüncelerini ve davranışlarını etkileyebilir.
ABD Mental Halt İnformation sitesinde, mevsimsel duygusal bozuklukla ilgili bilgiler özetlenmiş. Çeşitli araştırmalardan yola çıkılarak hazırlanan yazıda dönem dönem herkesin yaşadığı duygularla ilgili ilginç bilgiler var.
Mevsimler değiştiğinde ruh halinizde ve davranışlarınızda önemli değişiklikler fark ettiyseniz mevsimsel duygusal bozukluk (MDB) (SAD / Seasonal Affective Disorder) yaşıyor olabilirsiniz. Çoğu durumda bu semptomlar sonbaharın sonlarında veya kışın başlarında başlar. Kış tipi mevsimsel duygusal bozukluk, ilkbahar ve yaz aylarında kaybolur. Bazı insanlarsa ilkbahar ve yaz aylarında depresif belirtiler yaşar. Bu durum yaz tipi mevsimsel duygusal bozukluk ya da yaz depresyonu olarak bilinir. Kış depresyonuna göre daha az yaygındır.
Mevsimsel duygusal bozukluğunun belirtileri nelerdir?
Semptomların yılın yaklaşık dört-beş ayı sürdüğü, tekrarlayan mevsimsel bir örüntü ile karakterize bir depresyon türüdür. Mevsimsel duygusal bozukluğun belirti ve semptomları arasında depresyonla ilişkili olanların yanı sıra kış ve yaz depresyonu için farklılık gösteren hastalığa özgü semptomlar da yer alır.
Depresyon belirtileri şunları içerebilir:
- En az iki hafta boyunca neredeyse her gün, günün büyük bir bölümünde sürekli üzgün, endişeli veya ‘boş’ ruh hali
- Umutsuzluk veya karamsarlık duyguları
- Sinirlilik, hayal kırıklığı veya huzursuzluk hissi
- Suçluluk, değersizlik veya çaresizlik duyguları
- Hobilere ve aktivitelere karşı ilgi veya zevk kaybı
- Azalmış enerji, yorgunluk veya yavaşlamış hissetme
- Konsantre olma, hatırlama veya karar verme güçlüğü
- Uyku veya iştah değişiklikleri veya planlanmamış kilo değişiklikleri
- Açık bir fiziksel nedeni olmayan ve tedavi ile geçmeyen fiziksel ağrılar veya sızılar, baş ağrıları, kramplar veya sindirim sorunları
- Ölüm veya intihar düşünceleri ya da intihar girişimleri
Kış tipi Mevsimsel Duygusal Bozukluk için ek semptomlar şunları içerebilir:
- Aşırı uyku (hipersomnia)
- Aşırı yeme, özellikle karbonhidrat arzusu ile kilo alımına yol açma
- Sosyal geri çekilme (“kış uykusuna yatmış” gibi hissetme)
Yaz tipi Mevsimsel Duygusal Bozukluk için ek semptomlar şunları içerebilir:
- Uyku sorunu (insomnia)
- İştahsızlık, kilo kaybına yol açar
- Huzursuzluk ve ajitasyon
- Anksiyete
- Şiddet içeren veya saldırgan davranışlar
MDB’ye ne sebep olur?
Araştırmalar gösteriyor ki, kış tipi MDB hastalarının, ruh halini düzenlemeye yardımcı olan beyin kimyasalı serotonin seviyeleri azalmaktadır. Daha kısa gün ışığı saatleri, bu moleküllerin düzgün çalışmasını engelleyerek kışın serotonin seviyelerinin düşmesine katkıda bulunabilir.
D vitamininin de serotonin aktivitesini desteklediğine inanılıyor. D vitamini eksikliği kış tipi MDB olan kişilerde bu soruları kötüleştirebilir. Kışın gün ışığının daha az olması nedeniyle bu hastaların D vitamini seviyeleri daha düşük olabilir. Bu da serotonin aktivitesini daha da azaltabilir.
Diğer çalışmalar, her iki MDB formunun da normal uyku-uyanıklık döngüsünü sürdürmek için önemli bir hormon olan melatonin seviyelerinin değişmesiyle ilişkili olduğunu öne sürmektedir. Kış tipi MDB olan kişiler çok fazla melatonin üretir, bu da aşırı uyumaya yol açabilir.
Buna karşılık, yaz tipi MDB’si olan kişilerde, uzun ve sıcak günlerin uyku kalitesini kötüleştirmesi ve depresyon semptomlarına yol açmasıyla tutarlı olarak melatonin seviyeleri düşebilir. Daha uzun gün ışığı saatleri, daha kısa geceler ve yüksek sıcaklıklar da uyku bozukluklarına neden olabilir. Ancak bu teoriler sistematik olarak test edilmemiştir.
Hem serotonin hem de melatonin, vücudun mevsimsel gece-gündüz döngüsüne bağlı günlük ritminin korunmasına yardımcı olur. MDB’li kişilerde serotonin ve melatonindeki değişiklikler normal günlük ritimleri bozar. Sonuç olarak, gün uzunluğundaki mevsimsel değişikliklere artık uyum sağlayamazlar ve bu da uyku, ruh hali ve davranış değişikliklerine yol açar.
MDB nasıl tedavi edilir?
Bunlar tek başlarına veya kombinasyon halinde kullanılabilen dört ana kategoriye ayrılır:
- Işık terapisi
- Psikoterapi
- Antidepresan ilaçlar
- D Vitamini
MDB önlenebilir mi?
Bugüne kadar, Mevsimsel Duygusal Bozukluğun önlenip önlenemeyeceğini araştıran çok az çalışma yapılsa da kişiselleştirilmiş bir tedavi planını bir sağlık hizmeti sağlayıcısıyla görüşmek faydalı olacaktır. Bir sağlık hizmeti sağlayıcısı sadece en iyi tedavi seçeneğine değil, aynı zamanda depresif ataklarını önlemeye yardımcı olacak en iyi zamanlamaya karar vermenize yardımcı olabilir.
Apsny News
