Η οικονομία της αγοράς! | Εφημερίδα η Εποχή

«Τα μαθήματα της Μπλάγκα»

Η οικονομία της αγοράς!

Η Μπλάγκα Ναούμοβα μια 70χρονη συνταξιούχος δασκάλα, που κάνει ιδιαίτερα για να συμπληρώσει την πενιχρή της σύνταξη, αγωνίζεται να συγκεντρώσει το ποσό που χρειάζεται για να αγοράσει έναν τάφο και να κατασκευάσει το μνήμα όπου θα θάψει τις στάχτες του πρόσφατα αποβιώσαντος συζύγου της. Όμως θα πέσει θύμα μιας τηλεφωνικής απάτης και θα χάσει όσα χρήματα είχε αποταμιεύσει. Στην προσπάθειά της να συγκεντρώσει εκ νέου το ποσό, θα βρεθεί, χωρίς να το καταλάβει, να συνεργάζεται με τη σπείρα των απατεώνων που κάνει τηλεφωνικές απάτες!

Πολύ δυνατή, πραγματική γροθιά στο στομάχι είναι η ταινία του Στέφαν Κομαντάρεφ «Τα μαθήματα της Μπλάγκα» (Urotcite na Blaga). Έχοντας ως οδηγό ένα εξαιρετικό, ρεαλιστικό σενάριο ξεδιπλώνει τις σκηνοθετικές του αρετές και προσφέρει ένα δραματικό κοινωνικό φιλμ που δίνει ανάγλυφη την εικόνα της σύγχρονης Βουλγαρίας. Και δεν είναι μόνον οι τηλεφωνικές απάτες σε βάρος ηλικιωμένων που συμβαίνουν (και στην Ελλάδα). Είναι και μια σειρά άλλων θεμάτων που θίγονται, με πρώτη και καλύτερη την «οικονομία της αγοράς», το μότο που χρησιμοποιεί συνεχώς ο υπάλληλος του νεκροταφείου για να δικαιολογήσει τα όλο και περισσότερα χρήματα που ζητά από την Μπλάγκα. Κι ακόμη η απαξίωση του διεφθαρμένου πολιτικού συστήματος (η βουλεύτρια που σχεδόν γιουχάρεται), το τραπεζικό σύστημα, οι εταιρείες δανεισμού κ.ά. Αλλά και η απαγόρευση χρήσης κομμουνιστικών συμβόλων, κάτι που δεν επιτρέπει στη χήρα να βάλει πλάι στο όνομα του συζύγου της ένα κόκκινο αστέρι, όπως ο ίδιος θα επιθυμούσε. Και τέλος, είναι η μαθήτρια της Μπλάγκα, μια κοπέλα η οποία μαθαίνει βουλγάρικα για να καταφέρει να πάρει βουλγαρική υπηκοότητα και να μην αναγκαστεί να επιστρέψει στην πατρίδα της, το Αρτσάχ (Ναγκόρνο Καραμπάχ), από την οποία το μόνο που θυμάται είναι σκοτάδι και βόμβες να πέφτουν!

Εξαιρετικό δείγμα σύγχρονου και βαθιά πολιτικού κινηματογράφου σκηνοθετημένη σφαχτά, με σαφήνεια και λιτότητα, με μια συγκλονιστική πρωταγωνίστρια, την Έλι Σκόρτσεβα.

Ονειρική περιπλάνηση

Υπάρχουν κάποιες ταινίες που μοιάζουν με τον κόσμο των ονείρων, έναν κόσμο ανεξήγητο, που τα όσα συμβαίνουν ξεπερνούν τη λογική και γι’ αυτό συχνά περνούν στη δικαιοδοσία της ψυχανάλυσης. Και όπως τα όνειρα, αφήνουν κι αυτές μια γλυκιά, μια μαγική αίσθηση υπέρβασης.

Τέτοια είναι η ταινία του Γιώργου Παντελεάκη «Ράδιο Γούλφμαν», μια αγγλόφωνη παραγωγή που ο σκηνοθέτης γύρισε στο Λονδίνο την περίοδο του εγκλεισμού. Κεντρικός χαρακτήρας του έργου είναι ο Τόμι, ένα καλλιτέχνης που κυκλοφορεί στους δρόμους της πόλης. Στους δρόμους αυτούς συναντιέται με ένα τυφλό κορίτσι, έναν μονοκυκλιστή τον ράφτη -που ράβει ένα κουστούμι για τον Τόμι- και τον μαθητευόμενό του. Κι όλα όσα συμβαίνουν σχολιάζονται ή και προκαλούνται από τον ραδιοφωνικό παραγωγό Γούλφμαν.

Προφανώς δεν βγαίνει εύκολα κάποιο νόημα από όλα αυτά αλλά, είπαμε, η ταινία είναι μια περιπλάνηση σε έναν ονειρικό κόσμο, τον κόσμο του Τόμι, που είναι ένας άνθρωπος με διχασμένη προσωπικότητα που ακολουθεί την τυφλή κοπέλα.

Υπέροχες εικόνες, σκοτεινοί φωτισμοί που παραπέμπουν σε εξπρεσιονισμό, ένα εικαστικό όνειρο μοναδικής καλλιτεχνικής ομορφιάς. Και εκεί βρίσκεται η δύναμη της ταινίας, Στην υπερβατικότητα της εικόνας η οποία σχεδόν εξαναγκάζει το θεατή να βουτήξει μέσα της και να αφεθεί.

Το «Ράδιο Γούλφμαν» κέρδισε τα βραβεία καλύτερης ξένης ταινίας, σεναρίου, πρώτου γυναίκειου και πρώτου ανδρικού ρόλου στο Φεστιβάλ της Ιεράπετρας. Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Παναγιωτάτος, πρόεδρος στην κριτική επιτροπή είπε: «Δίνω αυτό το βραβείο μέσα από την καρδιά μου. Είναι μια καταπληκτική ταινία. Γυρίστηκε με λίγα μέσα στο Λονδίνο και πραγματικά είναι από τις λίγες φορές που έχω δει μια τόσο μαγική φωτογραφία και μια τόσο μαγική ατμόσφαιρα από το Λονδίνο σε ταινία».

Ένας αποχαιρετισμός

 «Τοτέμ»

Η μικρή Σολ φτάνει με τη μητέρα της σε ένα σπίτι όπου προετοιμάζεται ένα πάρτι. Το πάρτι διοργανώνεται για τα γενέθλια του Τούνα, πατέρα της Σολ, από τις αδελφές του και τον πατέρα τους και προσκεκλημένοι είναι πολλοί άνθρωποι από το ευρύτερο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον. Όταν το κορίτσι ζητά να δει τον πατέρα του, οι θείες του θα της απαντήσουν πως δεν μπορεί γιατί ξεκουράζεται. Έτσι μαθαίνουμε ότι είναι άρρωστος, πάσχει από κάποια ανίατη ασθένεια και το πάρτι αποτελεί ουσιαστικά έναν αποχαιρετισμό.

Αυτό είναι με λίγα λόγια το «Τοτέμ» (Totem) της μεξικάνας Λίλα Άβιλες. Η σκηνοθέτρια μπαίνει με την κάμερά της μέσα στο σπίτι και κινηματογραφεί ένα χαοτικό περιβάλλον προετοιμασιών, συζητήσεων και μικροδιενέξεων, ενώ η Σολ περιφέρεται και περιμένει να δει τον πατέρα της.

Με κάμερα στο χέρι, συνεχές τράβελινγκ και κοντινά πλάνα, η Άβιλες, αισθητικά τουλάχιστον, μου θύμισε την Οικογενειακή γιορτή του Τόμας Βίντερμπεργκ και το Δόγμα 95. Μια διαφορετική προσέγγιση της ζωής και του θανάτου, της αποσύνθεσης που φέρνει η αρρώστια. Μια υποτιθέμενη κανονικότητα που δεν είναι παρά η ανάγκη των ανθρώπων να αντιμετωπίσουν το αναπόφευκτο. Και να είναι όλοι μαζί για να πάρουν δύναμη ο ένας από τον άλλον και όλοι μαζί να προσφέρουν την αγάπη τους στον Τούνα. Στο τραπέζι των γενεθλίων η ευχή για «χρόνια πολλά» ακούγεται ως μια πικρή υπενθύμιση και αντιστροφή της πραγματικότητας που όμως όλοι έχουν ανάγκη, ακόμη κι ο άρρωστος πατέρας της Σολ.

Προσπαθώντας να καταλήξω στο ποιο είναι τελικά το θέμα της ταινίας νομίζω ότι το «Τοτέμ» μιλάει κυρίως για την αγάπη, που εφόσον υπάρχει, πάντοτε βρίσκει τρόπο να εκφραστεί. Κι αυτήν η «ακατάσταση» ταινία μιλάει για την αγάπη με το δικό της μοναδικό τρόπο.

Νεανικό πάθος

Στα μέσα της δεκαετίας του 1980, μια ομάδα μελλοντικών ηθοποιών έχει επιλεγεί για να παρακολουθήσει μαθήματα στη διάσημη σχολή «Les amandiers» που διευθύνει ο Πατρίς Σερό. Γεμάτα όρεξη και όνειρα τα κορίτσια και τα αγόρια της ομάδας ρίχνονται με πάθος στη ζωή και στην ευκαιρία που τους έχει δοθεί. Ανάμεσά τους η Στέλλα και ο Ετιέν που ο έρωτάς τους θα σημαδευτεί από την αυτοκαταστροφική τάση του Ετιέν.

Η ταινία «Για πάντα νέοι» (Les amandiers) της Βαλέρια Μπρούνι Τεντέσκι αποτελεί ημι-αυτοβιογραφία της σκηνοθέτριας και ηθοποιού που είχε σπουδάσει στη σχολή του Πατρίς Σερό. Από εκεί και πέρα όμως οι εμπειρίες της εμπλουτίζονται από πρόσωπα και γεγονότα δημιουργώντας μια ταινία που σφύζει από τη νεανική φλόγα των χαρακτήρων της. Όμως κάτω από το νεανικό ενθουσιασμό υπάρχει το δραματικό στοιχείο που οδηγεί σε ένα τραγικό γεγονός. Στο φινάλε οι νεαροί ηθοποιοί θα ανεβάσουν τον Πλατόνοφ του Τσέχοφ και στη συνέχεια θα πάρουν ο καθένας και η καθεμία τον δρόμο του (της), την ίδια εποχή που σημειώνεται η έκρηξη στον πυρηνικό σταθμό του Τσερνόμπιλ.

Νομίζω πως η σκηνοθέτρια τα κατάφερε πολύ καλά. Η ταινία είναι διασκεδαστική και συνάμα συγκινητική, καταφέρνει να μιλήσει με ειλικρίνεια για τις φιλοδοξίες των ηρώων της και να σκηνοθετήσει με δροσερή, νεανική ματιά.

Το αστείο φάντασμα του Κάντερβιλ

Εξαιρετικά διασκεδαστική ταινία κινουμένων σχεδίων που μας μεταφέρει στην Αγγλία, αρχές του 20ού αιώνα, όταν μια οικογένεια Αμερικανών μετακομίζει σε μια έπαυλη. Εκεί όμως έχουν για συγκάτοικο τον σερ Σάιμον, ένα φάντασμα που κυκλοφορεί εδώ και 300 χρόνια! Στην αρχή προσπαθεί να τρομάξει τους νέους ενοίκους αλλά σύντομα διαπιστώνει πως κανείς τους δεν πιστεύει στα φαντάσματα. Μάλιστα ο σερ Σάιμον θα γίνει φίλος με τη μεγάλη κόρη, τη Βιρτζίνια και μαζί θα προσπαθήσουν να λύσουν μια κατάρα από το παρελθόν.

«Ο χορός των φαντασμάτων» του Κιμ Μπάρντον, βασισμένη στο «Φάντασμα του Κάντερβιλ» του Όσκαρ Ουάιλντ, είναι μια θαυμάσια δουλειά που προσωπικά με έκανε να περάσω υπέροχα!