MESUDE DEMİR
Sigara içme sıklığı ekonomik göstergeler, sağlık ve sosyal ölçütler, hak ve eşitlik durumlarıyla da ilişkili. Ülkelerdeki gelir eşitsizliği, işsizlik oranı, toplumsal cinsiyet eşitsizlik artıp sosyal haklar azaldıkça sigara içme sıklığı da artıyor.
Türk Toraks Derneği’nin 27’inci Yıllık Kongresi’nde sunulan bir araştırma, Türkiye’nin özgürlük, demokrasi ve eşitlikçi bir ekonomik ortama doğru yol alması halinde tütün kontrolünde başarıya ulaşacağına işaret ediyor.
Araştırma göğüs hastalıkları uzmanı Doç. Dr. Osman Elbek’in öncülüğündeki bir ekip tarafından yürütüldü.
MPOWER, tütün kontrolünü sağlamak için Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından geliştirilmiş bir politika paketi. Bu pakette, tütün kullanımı ve önleme politikalarını izleme, bireylerin sigara dumanından pasif etkilenimlerinin önlenmesi, sigarayı bırakmak isteyenlere yardım edilmesi, bireylerin sigaranın zararları konusunda uyarılması, sigaranın tanıtımı, reklamı ve sponsorluğuyla ilgili yasakların uygulanması ve tütüne uygulanan verginin artırılması kriterleri yer alıyor.
2024 yılı itibarıyla Brezilya, Mauritius, Hollanda ve Türkiye bu politika paketinin tüm bileşenlerini ulusal mevzuatına dahil etti. Ancak bu dört ülkeden sadece Türkiye’de sigara içim oranlarında yıllar içerisinde artış gözlendi.
Elbek, bu durumun MPOWER paketinin etkinliğinin dünya genelinde sorgulanmasına yol açtığını söylüyor: “Bu dört ülkenin tütün kontrol politikasına yaklaşımını irdelemek ve uygulamadaki olası farklılıklarını ortaya koymak Türkiye’nin sıra dışı bu durumunun nedenini ortaya koyabilir. Ancak biz konuya daha geniş bir perspektiften yaklaşarak sorunun nedenini belirlemek için dünyada tütün kontrolünde birbirinden çok farklı başarı düzeylerinde bulunan 31 ülkenin MPOWER durumlarını, ülkelerin sağlık ölçütlerini ve sağlığın sosyal belirleyicilerini birlikte analiz ettik. Böylesi kapsamlı bir analize girişmemizin temel nedeni, tütün kontrolünü, sağlık, sosyal ve ekonomik tablodan azade olmayacağını düşünmemiz.”
Yüksek özgürlük ve demokrasi sigara içimini azaltıyor
Araştırma gösterdi ki bir ülkede sigara içme sıklığı MPOWER’in yanı sıra şunlarla da bağlantılı:
- İşsizlik oranı ve gelir eşit(siz)liği gibi ekonomik göstergeler
- Anne ölüm oranı ve sağlığa ayrılan bütçe oranı gibi sağlık ölçütleri
- Sosyal haklar, cinsiyet eşit(siz)liği, kadın parlamenter oranı, kadınların işgücüne katılım oranı gibi hak ve eşitlik durumları
- Yolsuzluk ve insani gelişim faktörleri gibi sosyal ölçütler
Elbek, ülkelerin sigara içme sıklığında zaman içerisinde yaşanan olumlu azalmanın da sigara içme oranıyla ilişkili ekonomik, sağlık, hak–eşitlik ve sosyal göstergelerle doğrudan anlamlı bir ilişkide olduğunu anlattı: “Ülkelerin özgürlük ve demokrasi düzeyi arttıkça, hukukun üstünlüğü yükseldikçe, ülkeler ekonomik yönden zenginleşip, zenginliğini eşitlikçi biçimde toplumda paylaştıkça, sağlığa ayırdıkları ekonomik kaynak arttırdıkça, yaşam süresi, okur yazarlık oranı ve kişi başına satın alma gücünden oluşan insani gelişim endekslerini yükselttikçe, sigara içme oranının azaldığını gördük.”
Araştırma ekibinde Elbek’in yanısıra, epidemiyolog Doç. Dr. Ahmet Naci Emecen, göğüs hastalıkları uzmanları Doç. Dr. Pelin Duru Çetinkaya, öğretim görevlisi Dr. Pelin Pınar Deniz, Prof. Dr. Oğuz Kılınç yer aldı.
Apsny News
