Το πάρτι των μερισμάτων και η προκλητικά χαμηλή (ή μηδενική) φορολόγησή τους

Είναι ευρύτερα γνωστό ότι τα «ουρανοκατέβατα κέρδη» και ο «πληθωρισμός της απληστίας» οδήγησε την εκθετική αύξηση των κερδών τα έτη 2022 και 2023 στους κλάδους της ενέργειας, των διυλιστηρίων, των τροφίμων. Στους κλάδους που είχαν αλματώδη αύξηση της κερδοφορίας προστίθεται το ολιγοπώλιο των τραπεζών που διεύρυνε τα επιτοκιακά του περιθώρια σε βάρος των καταθετών αλλά και οι κλάδοι που σχετίζονται με τον τουρισμό και το real estate ως αποτέλεσμα της αύξησης του εισερχόμενου τουρισμού και της έκρηξης των τιμών των ακινήτων.

Και τα κέρδη αυτά μετατράπηκαν ή μετατρέπονται σε μερίσματα. Μόνο οι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο εταιρείες διένειμαν μερίσματα 3 δισ. ευρώ στους μετόχους τους το 2023 και φέτος υπολογίζεται ότι τα μερίσματα θα ξεπεράσουν τα 4 δισ. Εάν δε προσθέσουμε και τα μερίσματα των μη εισηγμένων μεγάλων Α.Ε. το συνολικό μέγεθος των μερισμάτων το 2024 θα ξεπεράσει τα 8 δισ. ευρώ.   

Το ερώτημα όμως που τίθεται είναι εάν η έκρηξη των εισοδημάτων των μετόχων αυξάνει τα φορολογικά έσοδα του κράτους. Η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι, κι αυτό οφείλεται στην προκλητικά χαμηλή (ή ανύπαρκτη) φορολόγηση των εισοδημάτων του κεφαλαίου στην Ελλάδα. Ας δούμε τι ισχύει:

● Τα μερίσματα φορολογούνται αυτοτελώς με συντελεστή 5% από το 2020 (η μείωση στο μισό του τότε ισχύοντος συντελεστή 10% ήταν από τα πρώτα μέτρα της κυβέρνησης Μητσοτάκη),  ενώ τα εισοδήματα από εργασία φορολογούνται με συντελεστές 9% (μέχρι 10.000 ευρώ) έως 44% (από 40.000 ευρώ). Ακόμα και εάν δεχθούμε το επιχείρημα ότι τα μερίσματα έχουν ήδη φορολογηθεί ως κέρδη στο επίπεδο της επιχείρησης που τα μοιράζει με συντελεστή 22%, ο πραγματικός συντελεστής φορολόγησής τους είναι 25,9 % (22 ευρώ σε κάθε 100 ευρώ κερδών και 5% στο υπόλοιπο των 78 ευρώ δηλαδή άλλα 3,9 ευρώ) έναντι του 44% που φορολογούνται τα εισοδήματα της μισθωτής εργασίας.

● Ο φορολογικός συντελεστής 5% είναι ο χαμηλότερος στην Ευρωπαϊκή Ένωση όπου τα μερίσματα φορολογούνται με συντελεστές που κυμαίνονται από 7% (Σλοβακία) μέχρι 42% (Δανία).  

Είναι όμως ακόμα πιο προκλητικό ότι σε πολλές περιπτώσεις οι μεγαλομέτοχοι των εταιρειών δεν πληρώνουν ούτε αυτή την παρακράτηση 5%, εκμεταλλευόμενοι την απαλλαγή του φόρου στα μερίσματα από θυγατρική σε μητρική εταιρεία κράτους-μέλους της ΕΕ (βάσει της σχετικής Ευρωπαϊκής οδηγίας). Συγκεκριμένα εάν ερευνήσουμε τα μετοχολόγια των εισηγμένων στο Χρηματιστήριο εταιρειών θα δούμε ότι όλο και περισσότεροι μεγαλομέτοχοι δεν συμμετέχουν ως φυσικά πρόσωπα αλλά μέσω εταιρειών συμμετοχών με έδρα σε χώρες της ΕΕ με προνομιακό φορολογικό καθεστώς (συνήθως Κύπρος ή Λουξεμβούργο) έτσι ώστε τα μερίσματα να εισπράττονται χωρίς καμία παρακράτηση φόρου. Ο ίδιος τρόπος συμμετοχής είναι πια ο κανόνας στις μεγάλες εταιρείες της αγοράς ακινήτων όπου παρεμβάλλονται επενδυτικά σχήματα και εταιρείες συμμετοχών χωρών ΕΕ. Βέβαια αυτές οι εταιρείες συμμετοχών παρουσιάζουν μηδενική ή ελάχιστη οικονομική δραστηριότητα, είναι απλά εταιρείες-κελύφη που ο σκοπός τους είναι αποκλειστικά η φοροδιαφυγή αφού επιτρέπουν τη μηδενική φορολόγηση στην Ελλάδα των μερισμάτων και των κεφαλαιακών κερδών.

Εάν και αυτές οι πρακτικές καταχρηστικής εφαρμογής του Ευρωπαϊκού Κανονισμού κοινού φορολογικού πλαισίου μητρικών και θυγατρικών εταιρειών  υποτίθεται ότι καταπολεμούνται (η ΕΕ έχει εκδώσει ειδική οδηγία για την αποτροπή τέτοιων επιθετικών φορολογικών σχεδιασμών, η οποία έχει ενσωματωθεί στο Ελληνικό δίκαιο από το 2016), η ελληνική φορολογική διοίκηση δεν έχει ποτέ εφαρμόσει τέτοιους ελέγχους με αποτέλεσμα εκτεταμένη φοροδιαφυγή, είναι χαρακτηριστικό ότι η Κύπρος φιλοξενεί εκατοντάδες εταιρείες-κελύφη ελληνικών συμφερόντων. Αντίθετα στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες τέτοιες πρακτικές δεν είναι επιτρεπτές αφού η απαλλαγή της παρακράτησης παρέχεται μόνο μετά από αυστηρό έλεγχο και επιβεβαίωση ότι η εταιρική δομή είναι γνήσια και δεν έχει σκοπό φοροαποφυγής.   

Σε αυτή την κατάσταση μήπως η Αριστερά θα πρέπει να σταματήσει να μιλά γενικά για μείωση της φορολογίας σε όλους, αλλά να επικεντρωθεί σε προτάσεις για την αύξηση της φορολογίας στα εισοδήματα του κεφαλαίου που είναι προκλητικά χαμηλή ή μηδενική; Η αύξηση της φορολογίας στα μερίσματα και η ενίσχυση του οπλοστασίου για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής μπορεί να είναι η αιχμή μιας τέτοιας νέας προσέγγισης. Και η Αριστερά πρέπει να αναζητήσει τρόπους αυτό το αίτημα να γίνει ευρύτερο αίτημα του κόσμου της εργασίας και όχι απλά μια πρόταση που εκφωνείται από μια ηγεσία προεκλογικά για προσέλκυση εκλογικής πελατείας.  

Ειδικός συνεργάτης